• May 8, 2018 - «Тоғыз құмалақ». - «Ойын алаңы». 13.00 – 17.00 Областной турнир по қазақ күресі «Павлодар барысы». Спортивный комплекс.
• Казахская народная настольная игра тогыз кумалак в последнее время становится очень популярной среди жителей Бородулихинского района. Увлечены ею не только любители, в районе даже проводятся чемпионаты для всех желающих. Так, в поселке Жезкент состоялся открытый турнир по тогыз кумалак, проведенный в рамках празднования 20-летия Независимости Республики Казахстан.. Маған ұнайды бұл ойын. Ответить Цитировать. Самое читаемое. Читайте также.

• 9 Кумалак Ойыны
• Тогыз Кумалак Ойыны

То́гыз-кумала́к (каз. Тоғыз құмалақ — девять камешков) — казахская народная логическая настольная игра на прямоугольной доске, в которой 18 игровых (отау) и две накопительные (казан) лунки. Игра распространена также среди каракалпаков, киргизов и народов Алтая. В Киргизии она называется «тогуз коргоол», в Турции — «Dokuz kumalak».. Тоғыз-құмалақ — қазақтың ұлттық дәстүрлі ойындарының бірі, ақыл-ой ойыны. Создание доски для игры в Тогыз кумалак,которая дает возможность быстро определять.

Ереже та?тада ойналатын зияткерлік ойын?а?атысты,?рі ойын барысында кездесетін барлы? Жа?дайды ескере бермейді ж?не?йымдастыру м?селелеріні? Барлы?ын?амти алмайды. Бабымен толы? Реттелмейтін жа?дайларды? Шешімі, ережеде?аралатын??сас жа?дайларды?

Негізінде жарысты? Бас т?решілер ал?асыны?

Ереже т?решілерді??ажетті??зыретке ие, ой-білімі жеткілікті ж?не?немі на?ты болатынына с?йенеді. М?ні – адам?а?йлесімді (гармониялы?) т?рбие беру, кез-келген жанны? А?ыл-ойын шы?дау, ми?ызметін дамыту ж?не?о?ам алдында?ы жауапкершілігін арттыру. – бабаларымызды??рпа?ына?алдыр?ан ба?а жетпес сыйы, рухани??ндылы?ы, аманаты. Жетілген спорт т?рлеріні?

Бірі ретінде адамзатты жа?а шы?дар?а жетелейтін ойы ке?, рухы биік, саналы т?л?аларды т?рбиелеуді??уатты??ралы бола алады. ОЙЫН ЕРЕЖЕСІ Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы – 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға тоғыз-тоғыздан салынған сексен бір құмалақ тиесілі. Тақтаның жазу үлгісіндегі жалпы құрылысы төмендегідей: Қостаушы қазаны 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 Бастаушы қазаны Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны – бастаушы, қарымта жүріс жасаған ойыншыны – қостаушы деп атайды. Кейде бастаушы үшін – ақ жағы, қостаушы үшін қара жағы деген тіркестерді де қолданамыз. Берілген диаграммаларда бастаушының отаулары мен ондағы құмалақтар мөлшері үнемі төменгі жағында орналасады.

Жүріс жасау ерекшеліктері Жүріс ойыншылар тарапынан кезектесіп жүріледі. Жүрісті кімнің жасайтыны жеребемен немесе қарсыластардың келісімімен анықталады. Жүріс жасау үшін өз жағыңыздағы отаулардың бірінен бар құмалақтарды қолға алып, біреуін орнына қалдырып, солдан оңға қарай бір-бірлеп таратамыз.

Тарату сәтінде құмалақтар өз отауларымыздан асып кететін болса, қарсыластың отауына таратамыз. Егер соңғы құмалақ қарсыластың тақ санды құмалағы бар отауына түсіп, ондағы құмалақтарды жұп қылса (2, 4, 6, 10, 12 және т.б.), сол отаудағы құмалақтар ұтып алынып, өз қазанымызға салынады. Егер соңғы құмалақ қарсыластың жұп санды құмалағы бар отауына түсіп, тақ қылса немесе өз отауымызға түссе, құмалақ ұтып алынбайды. Мәселен, жоғарыдағы тақтадағы алғашқы жағдайда бастаушы №7 отаудағы 9 құмалағын таратса, соңғысы қарсыласының №6 отауына барып түседі және ондағы 9 құмалақ соңғы құмалақпен 10 болып, ұтып алынады және қазанға салынады. Сол кезде тақтада төмендегідей жағдай қалыптасады. – 9 9 9 – 10 10 10 10 10 9 9 9 9 9 9 1 10 10 10.

Отаудағы жалғыз құмалақ көрші отауға жүргенде орны бос қалады. Жүріс жасаған кезде отауларға құмалақ салмай немесе 2-3 құмалақ бөліп алып жүруге болмайды. Тұздық алу ережесі Тоғызқұмалақ ойынында құмалақтан басқа ойында бір рет қарсыластың отауын ұтып алуға да болады. Оны ежелде – “тұзды үй”, қазіргі тілде – тұздық деп атайды. Тұздық алу үшін жүріс жасаған кезде, қарсыластың екі құмалағы бар отауына таратқан құмалағыңыздың соңғысын түсіру керек. Сонда сол отауда қалыптасқан 3 құмалақпен бірге отау да ұтып алынып, ойынның аяғына дейін сіздің меншігіңізге айналады.

Енді жүріс жасалған сайын тұздық алынған отауға түсетін бір құмалақ, міндетті түрде сіздің қазаныңызға салынып отырады. Тұздық алынған отауға арнайы белгі қойылады. Жазбаша түрде – Х. Мәселен, төмендегі диаграммаға қарайық. – – 10 10 1 11 11 11 11 11 10 10 10 10 10 10 2 11 1 12 Осы жағдайда қостаушы ойыншы №7 отаудағы 10 құмалағын тарату арқылы, соңғы құмалағын бастаушының №7 отауына түсіріп, ондағы 2 құмалақты үшеу етіп, осы құмалақтарды ұтумен қатар, осы отауға тұздық жариялайды. Сонда төмендегі жағдай қалыптасады. 3 1 11 1 1 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 Х 11 1 12 Ендігі кезде бүкіл ойын барысында №7 отау – қостаушының меншігіне айналады.

Тұздық ойында бір рет алынады және №9 отаудан ешқашан алынбайды. Тұздық аттас отаулардан алынбайды. Мысалы, жоғарыдағы диаграммадағы жағдайда қостаушы ойыншы №7 отаудан тұздық алды, енді бастаушы ойыншы ойын барысында бұл отаудан тұздық алуға қақысы жоқ. “Атсырау” ережесі Ойын аяқталуға жақындаған сайын әр ойыншының отауларындағы құмалақ таусыла бастайды. Әр құмалақ ұтып алынған сайын немесе тұздыққа түскен сайын қарсыластардың жүріс мөлшері кеми береді. Сондықтан ойын соңында қарсыластардың бірінің отауларында жүріс жасай алмайтын жағдай да кездеседі. Ойыншылардың бірінің отауларындағы құмалақты бірінші таусып алып, жүріссіз қалуы – атсырау деп аталады.

Атсырауға ұшыраған ойыншының қарсыласы бұл жағдайда қосымша бір жүріс жасап, барлық құмалақтарды өз қазанына салып алады. Мысалы: 78 1 1 1 Х 1 – – – – – – – – – – Х – 4 76 Осы тақтадағы жағдайда жүріс бастаушыдан. Ол №9 отаудағы 4 құмалағын таратады. Өз кезегінде қостаушы №1 отауға түскен 1 құмалақты жүреді.

Бастаушы №9 отаудағы жалғыз құмалақты 1 отауға салады. Қостаушы кез келген отаудағы құмалақпен, мәселен, №1 отаудағы 1 құмалақпен жүріс жасайды. Сонда төмендегіше жағдай туындайды: 78 1 1 1 Х 1 – 1 3 – – – – – – – – – – 76 Енді қостаушы отауларындағы 8 құмалақты қазанына салып, ойынның есебін жүргізеді. Қостаушы ұтты. Егер “атсырау” жағдайында қосымша жүріс жүрілген кезде, құмалақтар амалсыздан қарсыластың отауларының біріне түсіп, жүріс беретін болса, ойын әрі қарай жалғаса береді. Мәселен, төмендегі тақтадағы жағдайға назар аударайық.

78 1 1 – Х – – – – – Х – – – – – 1 1 3 77 Жүріс ақ жағынан: 1. 89 91 (79) 2. 89 91 (80) Ендігі кезекте төмендегідей жағдай орын алады. 80 – – – Х – – – – – Х – – – – – – – 5 77 Жүріс ақ жағынан.

94 жүрісін жасайды. Қара жағы 12 жүреді. 91 12 ақ жағы ұтылып қалады. Сонымен қатар ойыншы ойын барысында 82 құмалақ жинаса да, нәтиженің дәлдігі үшін ойынды соңына дейін ойнауы тиіс. ПРАВИЛА И ГРЫ 1. Основные правила игры В тогызкумалак играют на специальной доске два человека.

Игральная доска состоит из 2 казанов, 18 лунок в которых размещено 162 кумалака. В начале игры каждому игроку принадлежит по одному казану и по 9 лунок, в каждой из которой по 9 кумалаков, в общей сложности каждому игроку достается по 81 кумалаку. Нумерация лунок доски начинается слева направо. Каждой лунке противников присвоен порядковый номер от 1 до 9. Печатное изображение доски называется диаграммой.

Первоначальная позиция игры следующая: в каждой лунке находится по девять шариков, казаны пусты/ Диаграмма №1/. № 9 №8 №7 №6 №5 №4 №3 №2 №1 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 № 1 №2 №3 № 4 №5 №6 № 7 №8 №9 Диаграмма №1 Клетки с цифровыми номерами на рисунке – лунки доски. Отдельно стоящие две клетки являются казанами противников. Для ясности начинающего игрока будем называть – белыми, а второго игрока – черными. Отметим, что в дальнейшем на диаграммах нижнюю половину клеток с номерами от 1 до 9 и отдельно стоящую нижнюю клетку будем считать расположением белых, а верхнюю расположением черных.

I.Правила хода Игроки делают ход по очереди. Кто ходит первым – выбирается по жребию либо по соглашению игроков. Игрок, делающий ход, берёт все шарики из любой лунки, находящейся с его стороны, и начиная с той же лунки /то есть один оставляет на месте/ раскладывает по одному шарику в лунки против часовой стрелки. После девятой лунки со своей стороны следует первая лунка соперника и т.д.

Если последний шарик попадает в одну из лунок соперника, и если число шариков в той лунке будет четным, то ход считается результативным и игрок забирает все шарики из этой лунки в свой казан. Если же последний кумалак попадает в лунку соперника с четным количеством кумалаков и делает его нечетным (кроме 3), либо попадает в лунку ходящего, то кумалаки не выигрываются. Например, если на верхней диаграмме, начинающий возьмет кумалаки из лунки №7 и разложит их слева направо, последний кумалак попадает на сторону соперника в лунку №6, количество кумалаков в ней становится 10, и они все перекладываются в казан ходившего.

На доске появляется следующее положение /диаграмма №2 /. – 9 9 9 – 10 10 10 10 10 9 9 9 9 9 9 1 10 10 10 Диаграмма №2 2. Если в лунке всего 1 кумалак, то кумалак перекладывается в соседнюю лунку, а лунка остается пустой. Во время хода запрещено пропускать лунки либо брать из лунки не все кумалаки. II.Правила получения «туздык» В тогызкумалаке кроме кумалаков есть возможность один раз выиграть лунку соперника. Правила туздыка придают игре особый интерес.

А также взятие туздыка дает игроку значительный перевес. Как взять «туздык»?

Если при очередном ходе последний из распределяемых шариков игрока попадает в лунку соперника с двумя шариками, то эти три шарика игрок забирает в свой казан и объявляет данную лунку «туздыком». Этим ходом игрок выигрывает целую лунку соперника и все, что попадет в лунку-туздык, он забирает в свой казан. Таким образом туздык обозначает – выигрыш у соперника одной из лунок. В лунку, ставшую туздыком, ставится специальный указатель.

В письменной форме ее обозначают Х. Например, посмотрим на №3 диаграмму: – – 10 10 1 11 11 11 11 11 10 10 10 10 10 10 2 11 1 12 Диаграмма №3 В этом случае черные берут из лунки №7 10 кумалаков и распределив их по лункам, кладут последний кумалак в лунку №7 соперника. В этой лунке становится 3 кумалака, которые переходят в казан ходившего, а лунка – в его собственность, становясь туздыком. Взглянем на №4 диаграмму: 3 1 11 1 1 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 Х 11 1 12 Диаграмма №4 Теперь на всем протяжении игры лунка №7 начинающего игрока принадлежит сопернику. 5.Туздык можно получить только один раз за игру, туздыком может быть любая лунка, кроме №9. Туздык не может быть одноименной лункой.

Например, на верхней диаграмме продолжающий игрок сделал туздыком лунку №7, теперь у начинающего нет права сделать из нее же свой туздык. III.Правило «атсырау» В процессе борьбы силы сторон постепенно “истощаются”, позиция упрощается, количество кумалаков в лунках игроков постепенно уменьшается и игра переходит в последнюю решающую стадию – окончание. У обеих сторон на доске остаются считанные ходы. В конце концов, возникает позиция, когда у одного из игроковзаканчиваются кумалаки, и он не может ничем ходить.

Позиция, когда один из игроков не может ходить, потому что в его в лунках закончились кумалаки, называется «атсырау». Если один из игроков попадает в позицию «атсырау», другой игрок имеет право сделать еще один ход и положить все кумалаки в свой казан. Например: 78 1 1 1 Х 1 – – – – – – – – – – Х – 4 76 Диаграмма №5 В этой позиции ход у начинающего. Он из лунки №9 раскладывает 4 кумалака.

В свою очередь черные ходят кумалаком из лунки №1. Дальше, начинающий ходит опять из лунки №9 единственным оставшимся кумалаком. Второй игрок в свою очередь опять ходит из какой-нибудь лунки, например №1. Получается следующая ситуация (диаграмма №6): 78 1 1 1 Х 1 – 1 3 – – – – – – – – – – 76 Диаграмма №6 В этом случае черные выкладывают все оставшиеся 8 кумалаков в свой казан и проводится подсчет результатов.

Счет 76-86, выиграл второй игрок (черные). Если в позиции «атсырау» в момент произведения дополнительного хода один из кумалаков попадает в лунку соперника и даст ему возможность ходить, игра продолжается. Суть игры заключается в том, что для победы игрок должен выиграть у соперника более 81 шарика (значит, 82 и более). Если 81 – то ничья.

Ашық сабақ тақырыбы: Ойын ережелері мен ерекшеліктері Мақсаты: Білімділік: Оқушыларға ұлттық ойынның тарихын таныстыра отырып, негізгі ережелерін үйрету. Дамытушылық: оқушыларға тоғызқұмалақтың негізгі шарттарын түсіндіру арқылы логикалық ойлау қабілетін, математикалық амалдарды тез санау, ой - өрісін толық дамыту және компьютерлік сауаттылықа, ұқыптылыққа, дайын бағдарламамен өз бетімен жұмыс жасауға Тәрбиелілік: оқушыларды ұйымшылдыққа, достық қарым - қатынасқа, ұжымдылыққа, ұлттық рухта, сананы қалыптастыруға бейімдеу. Керекті құрал - жабдықтар: 1. Тоғызқұмалақ тақталары, слайд презентация Күтілетін нәтижесі: Оқушылар ойынды меңгереді, кұрделі тактикаларды шешеді.

Уақыты: 45 минут Өтетін орны: видеопроектор кабинеті. Сабақтың типі: Оқу үйрену сабағы. Сабақтың түрі: Практикалық: жаттығулар орындау, жарыс Сабақтың жоспары: I. Дайындық бөлімі: 1. Ұйымдастыру кезеңі 2. Үй тапсырмасын сұрау. Тоғызқұмлақ ойыны қашан пайда болды?

Неліктен “Қойшылар алгебрасы” деп атаған? Қазақ өкілдерінен кімдер ойнаған? Тоғызқұмлақ спортшыларынан кімді танисың? Тоғызқұмалақ ойынын қай елдер ойнайды? Негізгі бөлім: Жана сабақ “ Ойын ережелері мен ерекшеліктері” “ Тоғызқұмалақ ойыны қазақтың барлық ойынының ішіндегі ең қиыны, ойнаған адамның миы істеп, есепшілігі артып, тез тапқыштық жағы күшеймек” С.

Аманжолов Тоғызқұмалақ ойынының негізгі терминдері:. Құмалақ. Қазан.

Отау. Бастаушы. Қостаушы. Тұздық.

Атсырау Тоғызқұмалақ ойыны арнайы тақтада екі адам арасында ойналады. Ойын тақтасы 2 қазан, 18 отау, 162 құмалақтан тұрады. Ойын басында әр ойыншыға бір қазан, тоғыз отауға тоғыз - тоғыздан салынған 81 құмалақ тиесілі. Алғашқы жүріс жасаған ойыншыны бастаушы, екінші жүріс жасаған ойыншыны қостаушы деп атайды. Қазақша атаулары: №9 отау маңдай №8 отау көкмойын №7 отау қандықақпан №6 отау белбасар №5 отау бел №4 отау атсыратар №3 отау атөтпес №2 отау тектұрмас №1 отау арт Мәтіні: Тоғызқұмалақ ойынында бекітілген ережеден ауытқитын жағдай бар, міне осыларды ойын ерекшеліктері деп атайды. Жүріс жасау ережесі Құмалақ ұту ережесі Тұздық алу ережесі Атсырау ережесі Бірінші ерекшелік – ойын барысында кез келген отауда бір ғана құмалақ қалғандай болса ол құмалақты алып келесі отауға жүруге болады, ал отау бос қалады.

Мысалы үшін төмендегі № 1 диаграммаға назар аударалық: № 1диаграмма Бастаушы өзінің кезекті жүрісінде 6 - шы отауындағы 1 құмалақты келесі 7 - ші отауға жүрді делік, сонда 6 - шы отау бос қалады. Келесі № 2 диаграммаға қараңыз: № 2диаграмма Екінші ерекшелік – «тұздық» деп аталады. «Тұздық» алу үшін соңғы құмалақ қарсыластың екі құмалағы бар отауларының біріне (9 - шы отаудан басқасына) түсіп, ондағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтыруы керек. Мысалға жоғарыдағы № 6 диаграммадағы жағыдайды жалғастыралық. Ойынды бастаушы 1 - ші отаудан жүріп, қостаушының 2 - ші отауынан 12 құмалақ ұтып алды делік.( № 3 - диаграмма ) № 3 диаграмма Міне осы сәтте қостаушы 5 - ші отауындағы 11 құмалақты таратып, бастаушының 6 - шы отауындағы құмалақтар санын алғаш рет үшке толтырып сол отаудан «тұздық» алады. № 4 диаграмма Ойыншы «тұздық» алған отауына арнайы белгі қояды.

Енді сол «тұздық» жарияланған отауға түскен құмалақтардың бәрі «тұздық» алған ойыншының қазандығына аударылып отырады. Тағы бір ескеретін жағыдай, «тұздықты» ойын барысында бір рет қана алады және аттас отаулардан «тұздық» алуға болмайды.

Аттас отаулар деп – нөмірлері сәйкес келетін отауларды атайды. Мысалы, бастаушының1 – ші отауымен қостаушының 1 – ші отауы аттас, 2 - ші отауымен 2 - ші отауы аттас т. Үшінші ерекшелік - «атсырау» деп аталады. Ойын соңына қарай қай ойыншының жүретін жүрісі болмай қалса, сол ойыншы «атсырауға» ұшырады деп есептелінеді.

Қарсыласын «атсырауға» ұшыратқан ойыншы өзінің отауларында қалған құмалақтардың барлығын қазандығына салып алады, міне осыдан кейін ғана әр ойыншы өздерінің ұтып алған құмалақтарының есебін шығарады. Төмендегі мысалға назар аударалық: 9 8 7 6 5 4 3 2 1 2 2 80 Х 1 7 70 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Ойынның қасиеті туралы. Ойынның нәтижесі туралы айту. “Ми гимнастикасы” сабақты пысықтау арқылы сұрақтар қою Тоғызқұмалақ ойыны қазақ ұлттық ойын түріне кіре ме? Тоғызқұмалақ тақтасы неше бөлікке бөлінген? Әр бөлікте неше отау, неше қазандық бар?

Тұздық ашуға болама және оны қалай ашамыз? Тоғызқұмалақ терминдерін ата? Отаулардың аттарын білесің бе? Бірінші ойынды бастаған ойыншыны қалай атаймыз? Жұп, тақ сандар дегеніміз не? Видео корсету “Тоғызқұмлақ ережежелері” сабақты қайталау. ”Ойнай білмеген, ойлай білмейді” тоғызқұмалақ тақтасымен ойын және электронды түрде компьютермен жекелей ойын.

Қателіктермен жұмыс. Қорытынды: Оқушыларды бағалау. Үйге тапсырма беру. Ережелерді есте сақтау, жаттығу.

9 Кумалак Ойыны

Қызықтырған есепшіні, ойлыны, Бабалардың бұл – ежелгі ойыны. Екі адамға тең бөлінген «мал – жайы», Ойнау үшін тақтасы бар арнайы. Бар он сегіз ұясы оның – кіші отау, Екі қазан үлкен келген – іші отау.

Тогыз Кумалак Ойыны

Бір жүз алпыс екі – барлық құмалақ, Сексен бірден – екі ойыншы тұр қамап. Әрқайсысының сегіз ұя – «ойы» бал, Әр ұяның дәл тоғыздан «қойы» бар. Екі ойыншы – екі «қойшы» кезекпенен, Түсіреді ұяға «қой» есеппен Бір - бірінің ұясына айдайды, «Қой – құмалақ», санын жіті аңдайды. Ұяда қай жұп болса «қой» - құмалақ, Бәрі қарсы қазанға кеп құламақ. Солай талай қой қазанға түседі, Есепке оны екі қойшы тізеді.

Кімде - кімнің қазаны тез толады,- Сол ойыншы ұтып шыққан болды. Қызықтырған бүгінде де ойлыны, Міне, осындай бабалардың ойыны.